Mega projelerde verilen gelir garantileri

     Uzunca bir dönemdir mega projelerde verilen gelir garantilerine ilişkin verileri derlemeye çalışıyorum. Yetkililer bu bilgileri kamuoyuyla paylaşmadığından, veri madenciliği yapıyorum.
     Başlıca veri kaynaklarım bütçe ödenekleri, basında yer alan haberler, kurumların faaliyet raporları ve yetkililerin açıklamalarıdır.
     Yeni bilgi edindikçe tahminlerimi güncelliyorum. Bu nedenle zaman zaman verdiğim bilgiler değişebiliyor. Aslında değişiyor demek yerine, toplam gelir garantisi stoku artıyor demek daha doğru olacak.

     Bu yazıda ihalesi yakın zamanda yapılan Aydın-Denizli ve Nakkaştepe-Başakşehirile bilgilerine yeni ulaşabildiğim Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Savaştepe Otoyolu kapsamında yer alan Malkara-Çanakkale (1915 Çanakkale Köprüsü) otoyolu kesimine ililişkin bilgileri ilave edeceğim. Ayrıca, önceden yapılan ihalesinin bilgilerine yeni eriştiğim Ankara-Niğde Otoyolunu da veri setime ilave ettim.

     Hesaplama yöntemi
     Şu yazımda şehir hastanelerine ilişkin gelir/talep garantisini bütçe ödeneği üzerinden nasıl hesapladığımı açıkladım.
     Otoyoldaki gelir garantisini ise şu basit formülle hesaplıyorum:
     Gelir garantisi= Fiyat * Miktar * Süre
     Sözleşmelerde sabit fiyat/geçiş ücreti ve kullanım miktarı belirlenmektedir. İhalede ise süre yarıştırılmaktaydı.
     Yakın dönemde yapılan Aydın-Denizli ve Nakkaştepe-Başakşehir ihalelerinde ise miktar ve süre sabit tutuldu ve fiyat/geçiş ücreti yarıştırıldı.
     Sonuçta bu üç değişkeni çarpınca sözleşme süresince verilen gelir garantisi ortaya çıkıyor.
     İstanbul havalimanında verilen gelir garantisi kamuoyuyla paylaşıldığından her hangi bir hesaplama yapmadım.
     Benzer biçimde Yap-İşlet-Devret projesi olan Akkuyu Nükleer Santralindeki gelir garantisi de benim hesaplamam değil. Bilgiyi şuradan aldım.
     Tamamlandığında uzunluğu bağlantı yollarıyla birlikte 400 km olacak olan Kuzey Marmara       Otoyolunun sadece 45 km. uzunluğundaki Nakkaştepe-Başakşehir kesimine ilişkin bilgilere erişebildim. Bu kesimde verilen gelir garantisi toplamı 1,9 milyar dolardır. Diğer kesimlere ilişkin bilgilere erişildiğinde bu tutarın artacağını söylemek mümkündür. 

     Benzer biçimde Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Savaştepe Otoyolu'nun, Malkara-Çanakkale (1915 Çanakkale Köprüsü dahil) arasındaki gelir garantisi toplamı 5,1 milyar dolardır. Ana projenin diğer kesimlerine ilişkin bilgilerin ortaya çıktığında; gelir garantilerinin ekonomi üzerindeki yükünün gerçek büyüklüğü daha iyi görülecektir.

Gelir garantilerinin ekonomi üzerindeki toplam yükü

     Sonuç olarak bugün itibariyle söyleyebilirim ki mega projelerde verilen gelir/talep garantisi miktarı toplamda 153,8 milyar dolardır. Şehir hastanelerinde ve Akkuyu’da verilen garantiler sırasıyla 81,2 ve 35,2 milyar dolardır. Proje bazındaki yük dağılımı ise aşağıdaki grafikte gösterilmektedir.
     Kalan 37,4 milyar dolar ise ulaştırma sektörüne aittir.
     Bu garantiler şehir hastanelerinde doğrudan bütçeden ödenecektir.
     Diğerlerinde kullanıcılar ödeyecektir. Ancak, gerçekleşen kullanım sözleşmede öngörülenden düşük olduğunda aradaki fark yine bütçeden ödenecektir.
     Son söz: Dolar kuru bir lira arttığında mega projelerde verilen talep garantilerinin ekonomi üzerindeki yükü toplamda 153,8 milyar Türk Lirası artmaktadır.