Önce kısaca bu yöntemleri açıklayacağım. Sonrasında da kur hareketlerinin, bu sözleşmelerde yer alan taahhütler üzerindeki etkilerini inceleyeceğim.
Şehir hastanelerinde Sağlık Bakanlığı kullanım ve hizmet bedeli şeklinde iki tür ödeme yapmaktadır. Yüklenici firmalar bu hastaneleri 7 gün 24 saat kullanıma hazır tuttuğu sürece bu ödemeler doğrudan yapılacaktır (Ödeme türleri için şu yazıma bakabilirsiniz) Şehir hastanelerine ilişkin taahhüt 2022 bütçesinden alınmıştır. 2022’de tüm şehir hastanelerinin faaliyete geçeceğinden, hesaplamada bu yıl seçilmiştir. 2022 bütçe ödeneği (21,9 milyar TL) 2022 ortalama kurundan (6,74₺) dolara çevrilmiştir (3,2 milyar$). 25 yıllık dönemdeki taahhüt toplamı 81,2 milyar dolardır.*
Ulaştırma projelerinde gelir garantisi verilmektedir. Yüklenici firmaya belirli bir süre için, sabit kullanım sayısı ve fiyat üzerinden gelir garantisi verilmektedir. Kullanım sayısı garanti edilenin altında kaldığında; yüklenicinin aradaki fark kadar kaybedeceği gelir Ulaştırma Bakanlığı bütçesinden ödenmektedir. Osmangazi köprüsü örneğinde olduğu gibi, sözleşme fiyatı kullanıcının ödeyemeyeceği kadar yüksek olduğunda; fiyat düşürülerek aradaki fark kadar gelir Bakanlık bütçesinden yükleniciye ödenmektedir. Bu taahhütlere ilişkin şu yazıma bakılabilir.
Akkuyu Nükleer Enerji santrali uluslararası andlaşmayla kurulan bir KÖİ projesidir. Andlaşmaya göre Rus tarafının kuracağı proje şirketi nükleer güç santralini kuracaktır. Elektrik Satın Anlaşmasına göre TETAŞ 15 yıl boyunca her yıl 19 milyar kWh elektriği 12,35 ABD doları senti üzerinden satın alacaktır.
Kur değişimlerinin etkileri
Aşağıdaki tabloda şehir hastaneleri, ulaştırma yatırımları (Gebze-İzmir, Yavuz Sultan Selim Köprüsü, İstanbul Havalimanı ve Zafaer Havalimanı), ve Akkuyu Nükleer Santraline ilişkin taahhütlerin toplamına yer almaktadır. Sözleşme süreleri şehir hastanelerinde 25 ve Akkuyu Nükleer Santralinde 15 yıldır. Ulaştırma projelerinde sözleşme süresi projeye göre değişmektedir.
Tablodan da görüleceği gibi bu üç alandaki verilen taahhüt toplamı 142 milyar dolardır. Kurların görece istikrarlı olduğu 2018 yılı başında bu taahhütlerin TL karşılığı yaklaşık 537 milyar TL’dir (Sütun I).
Mayıs başındaki 7,01 TL’lik kur üzerinden bu taahhütlerin TL karşılığı 1 trilyon'nu geçti (Sütun II). Bu süredeki TL cinsinden taahhüt artışı yaklaşık 464 milyar TL’dir (Sütun III).
IV’üncü Sütun kur 10 kuruş artarsa taahhütlerin geleceği seviyeyi ve V’inci sütun da ortaya çıkacak farkı göstermektedir.
Mayıs/2020 başı itibariyle 7 TL’yi geçen dolar kurundaki 10 kuruşluk bir artış KÖİ taahhütlerini TL cinsinden 14,3 milyar TL artıracaktır. Düşüş ise tersine bir sonuç doğuracaktır.
Sanırım, 10 kuruş hiçbir zaman bu kadar değerli olmamıştı.
*Şehir hastanelerindeki taahhüt tutarlarına ilişkin değişik zamanlarda farklı tahminler kullandığımın farkındayım. Bunun birinci nedeni ilk zamanlarda ihalelerde ortaya çıkan sözleşme bedellerini kullanmaktaydım. Şehir hastaneleri faaliyete geçtikçe, 2018 yılından itibaren kullanım/hizmet bedellerine ilişkin Bakanlık bütçesine ödenek konuldu. Bu tarihten sonra bütçe ödenekleri ve faaliyete geçen yatak sayıları üzerinden yatak başına birim maliyeti hesapladım. Sonrasında da bu birim maliyet üzerinden sözleşmesi imzalanan ve program kapsamındaki hastanelerin toplam ödemelerini tahmin ettim. İkincisi neden de sözleşmelerde taahhütlerin TL olarak belirlenip daha sonra enflasyona ve kur değişimine göre güncellenmesidir. Bu nedenle hesaplama dönemindeki kur seviyesi taahhütlerin dolar karşılığını da değiştirmektedir. Üçüncüsü de hastane yatak sayılarının değişmesidir. En nihayetinde de Sağlık Bakanlığının şehir hastaneleri projesinden vazgeçmesidir. Bakanlık şehir hastaneleri programını açıkladığında 31 proje ve 43.200 yatak hedeflemişti. 2020 yılında KÖİ modeline son verip kalan şehir hastanelerini bütçeden yapmaya karar verdi.
Bu gelişmeler şehir hastanelerinin taahhütlerine ilişkin hesaplama sonuçlarını da etkiledi ve değiştirdi.
Ancak, program kapsamındaki toplam ödemelerin tutarına ilişkin tahminlerim; Bakanlığın KÖİ programından vazgeçmesine katkı sağladıysa amaç hasıl olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder