Uluslararası Köprü Geçiş Ücretleri ve Osmangazi Köprüsü

Osmangazi köprüsünün geçiş ücretleri ve devletçe sağlanan trafik garantileri son günlerde çok tartışıldı. Tartışmaları Uğur Gürses'in bayramda yazdığı "Köprüden geçmeyenin de ödediği fatura" başlıklı yazısı tetikledi. Bu yazıya cevaben yazılan "Köprü tartışması ve gerçekler" başlıklı başka bir yazıda "Dünyadan örneklere baktığınızda Türkiye otoyol geçişi olarak en ucuz durumdadır" tespiti yapıldı. Yazar bu yazısında kilometre başına otoyol geçiş ücretlerini veriyor.

Ancak, ortada ufak bir sorun var. İlk yazıdaki iddia köprü geçiş ücretinin yüksek olması ve vergi mükelleflerinin de (yani köprüyü kullanmayanların) bu yüksek ücreti sübvanse etmesi. Verilen cevap otoyolu geçiş ücretleri.

Kısa bir hatırlatma: 1980'lerin başlarında altyapı hizmetlerinin ticarileşmesi tartışmaları başladığında temel argüman şuydu. Bir kamu malı (public goods) olan altyapının ücretini kullanıcısı ödesin. Böylece, köprüyü kullanmayanların kullananları desteklemesine (cross subsidy) son verilsin. Köprüyü kullananların marjinal faydaları köprünün marjinal maliyetine eşit olduğu seviyede bir fiyatlama yapılsın ve projelerin ölçeği de buna göre belirlensin. Aksi takdirde, kıt kaynaklar optimal kullanılmaz ve siyasi popülizm adına gereğinden yüksek (atıl) kapasiteli yatırımlar yapılabilir (EKON101 dersinde konuştuğumuz konular).

Bu kısa parantezden sonra esas konumuza dönelim ve elma (köprü ücreti) ile armutu (otoyol ücreti) karşılaştırmak yerine, gerçek bir karşılaştırma yapalım.

Uluslararası alanda köprü geçiş ücretleri ne durumdadır diye kendime sordum ve herkesin yapabileceği gibi Google hazretlerinin karşısına diz çöktüm
.

İngilizce toll (ücret) ve bridge (köprü) kelimelerini yazdım. Dost Wikipedia her zamanki gibi yardıma yetişti ve uzun bir liste verdi. Bu uzun listeden ben aşağıdakileri seçtim (resmi büyütmek için üzerini tıklayınız).



Karşılaştırmanın anlamlı olması için Osmangazi köprüsünün ölçeğine yakın olan köprüleri tercih ettim. Bu nedenle uzunluğu 1500 metrenin üzerinde olanları ve toll bilgileri bulunanları seçtim. Tabloda ayrıca köprülerin hangi ülkelerde bulunduğu ve hangi tarihte faaliyete geçtiği bilgileri de yer alıyor. Bazı köprüler iki ülkeyi birleştirdiğinden ülke sütununda iki ülkenin ismi yer alıyor. Köprü uzunluklarını büyükten küçüğe sıraladım ve şunları gördüm:

1. Osmangazi köprüsü bugün bir gazetede iddia edildiği gibi dünyaya meydan okuyacak ölçekte görünmüyor. Köprü uzunluğu açısından 16 köprü arasında 9'uncu sırada bulunuyor.

2. Gelişmiş ülkeler, en azından köprü özelinde  altyapı yatırımlarını gelişen ülkelerden çok uzun zaman gerçekleştirmiş görünüyor. Aslında geç kalmak her zaman kötü değildir. Çünkü, önceki örneklerden ders alınabilir. Tabii ders almasını bilenler için!

Daha önemlisi, köprüleri birim ücretleri üzerinden kıyasladım. Ücretlerin hepsini ABD doları cinsinden hesapladım. Wikipedia'da bazı köprülere ilişkin geçiş ücretleri yerel para cinsinden verildiğinden bugünkü kurlardan ABD dolarına çevirdim. Birim ücret hesaplamasında şu formülü kullandım:

birim ücret= (köprü geçiş ücreti/köprü uzunluğu-metre)*100.

Böylece ortaya çıkan değerler gerçekten cent olarak okunabilir. Bu hesaplamalara ilişkin grafik aşağıda yer almaktadır (resmi büyütmek için üzerini tıklayınız).



Bu grafik gösteriyorki mevcut durumda Osmangazi Köprüsü'nün birim ücreti uluslararası eş değerlerinden uzak ara yüksek. Yani ücret yüksekliği açısından bakıldığında Dünyaya meydan okuyor. İkinci sıradaki köprünün ücreti Osmangazi'nin sadece % 43'ü seviyesindedir.(Yazının ilk halinde atladım. Sağolsun @cbaslevent hoca hatırlattı. 'in bugünkü yazısında da belirttiği gibi satın alma gücü de hesaba katılırsa Osmangazi köprüsünün ücreti çok daha yüksek olacak)

Son olarak: Bu bilgileri derlerken haberim oldu ve buralarda yapılan tartışmaları hatırlayınca içim acıdı.

Endonezya'da 2009 yılında faaliyete geçen Suramadu köprüsünün geçiş ücreti otomobiller için Rp. 30,000 (2009 da US$3)olarak belirlendi. Ancak, 2016 yılında başkan Jokowi (Joko Widodo) Madura bölgesinde faaliyet gösteren işletmelerin rekabet gücünü artırmak amacıyla köprü ücretlerinin % 50 oranında indirilmesini desteklediğini beyan etti.

Bu da "yapılmış köprünün tartışması yapılmaz" diyenlere ve "Osmangazi köprüsünün bölge ekonomisine canlılık getireceğini" ileri sürenlere gelsin.











17 yorum:

  1. Uğur Bey,
    Elinize sağlık.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bu gün çokk acı gerçeklerle karşılaştım, nasıl atlatırım bilemem doğrusu. Allah yardımcımız olsun. Elinize sağlık denilmiş ya Bence bu önce yürek sonra akıl işi. Yüreğinize sağlık.

      Sil
  2. Hocam bizim köprü ücreti içinde az da olsa otoyol kısmı da var. Köprünün güney ucu olan hersek köyü ile orhangazi arası 40 km. 5 cent üzerinden 2 dolar yapar ve bu tutar 35 dolar içinde küçük bir paydır ancak dikkate almakta fayda var.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Köprünün güney tarafındaki giriş yeri Altınova, bahsettiğiniz Hersek köyü de burada olmalı. Altınova-Orhangazi arasındaki otoyol ayrıca ücretlendiriliyor. Ve orası da çok pahalı. Bayram öncesinde köprü henüz açılmamışken Altınova-Gemlik arasını kullandım, 8.35 TL civarında bir ücret ödedim.
      Aynı mesafeyi başka otoyolda gittiğimizde (mesela Çamlıca-Dil Ovası, 41 km) 2.50 TL ödüyoruz.

      Sil
    2. Osman bey merhabalar,
      Yorumuuz için teşekkür ederim.
      Haklı olabilirsiniz. Ama diğer köprülerinde bağlantı yolları var. Burada sağlıklı karar verebilmek için yetkililerimizin bu tür bilgileri saydam biçimde paylaşması gerekiyor.
      Bir önceki yazıma yapılan yoruma verdiğim cevapta belirttim:saydamlık ve hesap verebilirlik adına Maliye Bakanlığının bu konularda yasal olarak kamuoyunu ayrıntılı biçimde aydınlatması gerekiyor. Ama yapmıyorlar..

      Sil
    3. Çok teşekkür ederim ben nazlı ılıcak tan okuyup kalsaydım ne kadar boş bir kanıyla yaşayacaktım..

      Sil
    4. Ben bu yorumu sözleşmeye bakarak yapmıştım. Şimdi tekrar baktım. Osman KÖKER haklıdır. 35$ + KDV geçiş ücreti İzmit Körfez Köprüsü Geçişi için belirlenmiş tavan ücreti. Proje dört kesimden oluşuyor ve birinci kesimi olan Gebze Orhangazi bölümü için (ki burası köprüyü de içine alıyor) 40.000 otomobil eşdeğer taşıt geçiş garantisi verilmiş.
      Ben gebze orhangazi geçişi 35$ + KDV olacak diye yorumlamıştım. O zaman durum daha da vahim. Çünkü 2 doları çıkarmayacağız ekleyeceğiz. O da 37 $ yapar.

      Sil
  3. KÖPRÜ GARANTİLİ GEÇİŞ İLE ESKİHİSAR-TOPÇULAR FERİBOTUYLA GEÇEN YILLIK /GÜNLÜK ARAÇ SAYISI KIYASLAMASI
    - AA Haberine Göre Geçen Yıl Eskihisar - Topçular Feribotu İle Geçen Araç Sayısı : Günlük ; 23,682 Yıllık 8.643.591 (bkz not )
    - Köprü İçin Devletin Verdiği Garanti Araç;Günlük;40.000 Yıllık ;14,600,000
    FERİBOT İPTAL EDİLİP TÜM ARAÇLAR KÖPRÜDEN GEÇSE BİLE GÜNDE 16.682 ARAÇ EKSİK GEÇECEK. DEVLET ÖDEYECEK.
    - Devlet hergün EKSİK KALAN 16,318 aracın geçiş parasını firmaya 2035'e kadar ödeyecek. LÜTFEN DEVLETE GİRECEK KAZIĞI GÖRÜN
    ŞİMDİ SORALIM ; Araç Garantisi Hangi Kıstasa Göre Verildi. Geçmeyen Araç Başına Ödenecek Para 35 Dolar + KDV...
    NOT; İDO'nun Arabalı Vapur İle Geçen YILLIK TOPLAM Araç Sayısına ( 9,972,317 ) Eskihisar - Topçular, Harem Sirkeci, Pendik- Yalova, Yenikapı - Bandırma hatlarının TAMAMI dahildir .
    Eskihisar - Topçular feribotu ile taşınan araç sayısı YILLIK 8.643.591'dir.

    YanıtlaSil
  4. KÖRFEZDEN DOLAŞMAK İSTEYENLERE DEVLET BÜYÜK SÜRPRİZLER YAPAR.AYNEN TÜVTÜRK TE OLDUĞU GİBİ TÜM TRAFİK EKİPLERİ MUAYENESİZ ARAÇ AVINA ÇIKIYORLARDI OSMANGAZİYE GİRMEYENLERİDE YOLDA BÜYÜK SÜRPRİZLERİN BEKLEDİĞİNDEN EMİN OLUN

    YanıtlaSil
  5. çok güzel bir çalişma elinize ve beyninize sağlık

    YanıtlaSil
  6. Yapılacak işlem çok basit.köprü otomobil başına 60 tl ye , vapur da 45 tl ye çekilecek.15 Tl için körfez dolaşılmayacak veya vapurda sıra beklenmeyecek.

    YanıtlaSil
  7. Köprü geçiş fiyatları nasıl hesaplanıyor ? Yapım maliyeti, uzunluk, genişlik algoritması oluşturuluyor ? Normalde devlet kendi yapaydı ne olurdu geçiş fiyatı ?

    YanıtlaSil
  8. Ellerinize saglik, cok guzel bir calisma.

    YanıtlaSil
  9. Hocam emeğinize sağlık bir de bu köprülerin yapılış maliyeti ile bu maliyeti kimin katlandığınıda bakmak gerekmezmi devlet bu köprüyü yaptırsaydı toplamda kaç paraya yaptırabilirdi? Diğer sıraladığınız köprüler kamu vergileri ile yapıldıysa üstüne birde geçiş parası alınıyorsa halka daha fazla külfet değilmidir. Mesela aynı mantıktan bakarsak Fatih Sultan Mehmet köprüsü belki daha maliyetli hem devlet kasasından halkın vergileri ile yapılmış hemde geçişten para alınıyor.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Teşekkürler öncelikle.Altyapının geldiği nokta şu: yatırım bütün ülkeye fayda sağlıyorsa (örneğin Keban ve Atatürk barajı) vergi mükellefi yatırımı finanse edilmeli. Yatırım belirli bir bölgeye fayda sağlıyorsa bölgede yatırımı kullananlar ödeme yapmalı. Osmangazi Adana'lılara fayda sağlıyorsa vergi mükellefleri, sağlamıyorsa kullanıcı ödemeli.

      Sil
  10. http://uemek.blogspot.com/2016/07/uluslararas-kopru-gecis-ucretleri-ve.html?m=1

    YanıtlaSil