İnternet Fiyatlarında (Uluslararası) Gelişmeler Ve Türkiye'nin Durumu

Bu günlükte Türkiye’de internet piyasasındaki rekabet ve fiyat ilişkisi konusunda birkaç yazı yazmıştım. Ancak, internet fiyatları konusunda doğrudan bilgi vermek yerine Hürriyet Gazetesi’nden Gila Benmayor’un köşe yazısını referans vermiştim.

Bu defa daha somut bir kaynaktan, OECD’nin üye ülkelerinin telekomünikasyon pazarlarındaki gelişmeler hakkında bilgi sağlayan “OECD Communications Outlook 2011” çalışmasından veriler vereceğim.

Çalışmada üye ülkelerdeki politika gelişmeleri, piyasa yapıları, altyapı durumu ve fiyat eğilimleri gibi konular incelenmektedir. Bu çalışmadan, Türkiye internet pazarına ilişkin iki önemli tespitimi paylaşacağım.



Birinci Tespit: Çalışmada internet fiyatlarındaki gelişmeler konusundaki en somut tespit ‘bağlantı hızları artarken, fiyatların sürekli biçimde düşmesidir’. Aşağıdaki grafikte 2008-2010 döneminde OECD ülkelerindeki ADSL internet bağlantı hızları ve fiyat değişimlerine ilişkin bilgiler yer almaktadır (grafiği büyütmek için üzerini tıklayınız). 

OECD ülkelerinde ADSL internet bağlantı hızları ortalamada % 15 artarken, fiyatlar % 2 seviyesinde düşmüştür. Türkiye (Türk Telekom/TTNet) internet fiyatlarını OECD ortalamasının üzerinde ve % 4 oranında düşürmüştür. Buna karşın bağlantı hızında hiçbir değişim olmamıştır.

Bu grafikte Türkiye’ye ait bilgiler sadece TTNet tarafından sağlanmıştır. OECD çalışmasında yer alan bilgilere göre TTNet’in en yüksek bağlantı hızı 32 Mbit/s’dir. Çalışmanın farklı tablolarında verileri kullanılan Superonline’ın en yüksek bağlantı hızı ise 100 Mbit/s’dir. Türksat/Uydunet’in en yüksek bağlantı hızı ise 20 Mbit/s’dir.

İnternette 50 Mbit/s üzerinde bağlantı hızı sağlayabilmek için internet altyapısının esas olarak fiber kablo olması gerekmektedir. Türkiye’de Superonline fiber yatırımı yapmakta, en büyük internet servis sağlayıcısı TTNet ise özelleştirme işlemi öncesi devlet kuruluşu olan Türk Telekom’un yıllardır döşediği bakır kablo altyapısı üzerinden ADSL hizmeti sunmaktadır. Türk Telekom/TTNet -Türkiye’de- fiber optik kablo yatırımına önem vermemektedir.

İkinci Tespit: OECD Çalışmasında -çeşitli kategorilerde- üye ülkelerdeki internet fiyatları verilmektedir. (Değerlendirmelerimde çalışmada yer alan 7.22 nolu grafiği kullanacağım). Grafikte saniyedeki bağlantı hızlarına bağlı olarak ABD doları satın alma gücü paritesi üzerinden Mbit/saniye fiyatları yer almaktadır. İnternet ücretleri 2010 Eylül ayı itibariyle hesaplanmıştır. Fiyatlar en yüksek (100 Mbit) ve en düşük (1Mbit) bağlantı hızı üzerinden sınıflandırılmıştır (grafiği büyütmek için üzerini tıklayınız).

Düşük bağlantı hızı açısından bakıldığında Türkiye OECD ülkeleri içerisinde 10’uncu yüksek fiyata sahiptir. Yüksek bağlantı hızlarına çıkıldığında, Türkiye’nin fiyatları düşmekte ve sıralamadaki yeri 18’inciliğe gerilemektedir. Bunun nedeni, yüksek bağlantı hızı seviyesinde Superonline’ın fiber optik kablo yatırımı nedeniyle Mbit/saniye fiyatlarını aşağıya çekebilmesinden kaynaklanmaktadır. Dikkatinizi çekerim, TTNet’in bağlantı hızı 32 Mbit’in üzerine çıkmadığı için grafikte yer alan yüksek bağlantı hızı ücretleri verisine dahil edilmemektedir. Diğer bir deyişle düşük bağlantı hızına ilişkin veriler TTNet'e, yüksek bağlantı hızına ilişkin veriler ise Superonline'a aittir.

TTNet piyasadaki faliyetlerini ve kârlılığını sürdürürken önemli ölçüde hakim durumuna güvenmekte ve yeni yatırımları ihmal etmektedir. Oysa internet teknolojisinde bağlantı hızını artırmanın ve ücretleri düşürmenin en önemli çaresi fiber optik kablo teknolojisine yatırım yapmaktır. TTNet bu yatırımı ihmal ettiği sürece sorumluluk kamu kurumlarına düşmektedir.

TTNet’in % 99,98 hissesine sahip olan Türk Telekom’un % 30’u Türk Hazinesine aittir. 2005 yılında Türk Telekom’un % 55 hissesi imtiyaz sözleşmesi ile Oger Telekom’a 21 yıllığına devredilmiştir. % 15 hissesi ise halka açıktır. İmtiyaz sözleşmesinin biteceği 2026 yılında Türk Hazinesi çağının modern altyapısından yoksun bir şirketi geri devralmak istemiyorsa, hissedarı olduğu Türk Telekom’un ve TTNet’in ileri teknoloji yatırımları yapmasını sağlamalıdır. Yoksa bugün ve gelecekte en hızlı gelişen iletişim teknolojileri konusunda Türkiye çok geri kalır.