Bu defa bir önceki yazımda açıkladığım hususları göz önünde bulundurarak Bakanlığın yaptığı Analizi yapacağım. Analizi önce maddi hatalara göre, sonra da varsayım hatalarına göre güncelleyeceğim ve doğru varsayımları ve parametreleri kullanarak Bilkent Şehir Hastanesinde (BŞH) tercih edilen KÖİ modelinin maliyetinin daha yüksek olduğunu göstereceğim. Çok katılmamakla beraber, hesaplamalarımda Analizde kullanılan yöntemi aynen takip edeceğim. Tekraren belirteyim 3.704 yataklı bir hastane kampüsünün yaklaşık maliyetinin sadece bayındırlık inşaat m2 fiyatlarıyla hesaplanması ve tefrişat/tıbbi cihazlar için %25 gibi global bir oranın kullanılması teknik olarak sorunludur. Ancak, karşılaştırma basitliği sağlamak adına Bakanlığın yaklaşımını doğru kabul edeceğim.
Başlayalım.
Aşağıdaki resimlerde hesaplama tabloları yer almaktadır. Tablolardaki birinci sütunlar Analizin doğrudan sonuçlarını, ikinci sütunlar maddi hataların düzeltilmesiyle elde edilen güncellenmiş değerleri ve üçüncü sütunlar da maddi ve teknik hataların düzeltilmesi sonucu elde edilen güncellenmiş sonuçları; sarı hücreler maddi hata düzeltmelerini ve kırmızı hücreler de maddi+teknik hata düzeltmelerini göstermektedir (Sarı+kırmızı hücreler de Galatasaray'ı).
Maddi hataların düzeltilmesi
1. Bir önceki yazımda belirttiğim gibi 1.610 TL'lik inşaat m2 fiyatına %2 ilave edildiğinde elde edilen sonuç 1.772 TL değil, 1.642 TL'dir. Bu basit işlem hatası bile klasik yöntemde yatırımın maliyetini %8 oranında artırmaktadır.
2. Analizde proje riskinin değeri 408 milyon TL olarak bulunuyor; 354 milyon TL'si özel sektöre devrediliyor ve 54 milyon TL'si de devlette tutuluyor (Risk hesaplamasını ve paylaşımını ayrı ve ayrıntılı bir yazıda ele alacağım). Esasen, klasik yöntemde bu risklerin tamamı (408 milyon TL) devlet tarafından üstlenmektedir. KÖİ yönteminde özel sektör bu riskleri ihale tekliflerinin içerisinde fiyatlandırmaktadır. İhalede verilen teklifin üzerine risk maliyeti ilave edilmesi KÖİ maliyetini gereksiz yere artırmaktadır.
3. Analizde sıkça yapılan maddi hata NBD hesaplamasıdır. Bir yandan bazı değerler daha düşük ve bazı değerler de daha yüksek diğer yandan da NBD tablosunda farklı, karşılaştırma tablosunda farklı değerler gösterilmektedir. (Kendi analizimde NBD hesaplamalarını Excel'de yaptım).
3.1. Klasik yöntemin maliyetine yapımın yanı sıra 25 yıl boyunca gerçekleşecek bakım ve onarım giderleri de ilave edilmektedir. Bakım ve onarım maliyeti olarak 5 devlet hastanesinin m2 başına ortalama maliyeti (56,5 TL) ele alınmaktadır. Ortalama maliyet BŞH'nin inşaat alanıyla (1.285.797 m2) çarpılarak yıllık toplam bakım onarım maliyeti (72.585.314,52 TL) bulunmaktadır.( Aynı işlemi ben yapıyorum ve 72.647.530,50 TL buluyorum). Bu değerler 25 yıl boyunca yıllık enflasyona (ilk dört yıl için % 7 ve kalan dönem için de % 6 oranında) göre güncelleniyor ve iskonto oranında (% 11,5) bugüne indirgeniyor. Bu işlemler sonucunda Analizde klasik yöntemde yıllık bakım onarım maliyetinin toplam NBD 855 milyon TL olarak hesaplanıyor. Kendi hesaplamalarımda % 38 daha yüksek bir değer (1,185 milyar TL) ortaya çıkıyor.
3.2. 25 yıllık KÖİ sözleşmesinden kaynaklanan toplam 23,4 milyar TL tutarındaki kullanım ve hizmet bedelinin NBD; NBD hesaplama tablosunda 4,013 milyar TL ve karşılaştırma tablosunda ise 3,893 milyar TL olarak gösterilmektedir. Kendi hesaplamalarıma göre kullanım+hizmet bedellerinin NBD Analiz değerinden yaklaşık % 43 oranında daha yüksektir (5,563.milyar TL).
Teknik hataların düzeltilmesi
1. BŞH ihalesi 2011 yılında yapıldı.KÖİ yönteminden kaynaklanan kullanım+hizmet bedellerinin tespitinde o tarihte ihaleyi kazanan teklif kullanılmaktadır. Klasik yönteme ilişkin hesaplamalarda kullanılan veriler ise 2016 yılına ilişkindir. Zamanlar arasında uyumsuzluk bulunmaktadır. Fizibilitesi 2010, ihalesi de 2011 yılında yapılan BŞH'nin klasik yöntemdeki olası maliyetinin 2016 yılı fiyatlarıyla hesaplanması nedeniyle, maliyet değeri olduğundan daha yükseğe çekilmekte ve KÖİ yöntemi daha ekonomik gösterilmektedir.Bu hatadan kaçınmak için m2 inşaat maliyeti için 2016 (1.610 TL) yerine 2011 (1.235 TL); vedevletin borçlanma faizi ve iskonto için de benzer biçimde 2016 (%11,5) yerine 2011 (%8,5) verilerini kullandım.
2. Beklendiği gibi inşaat m2 fiyatının düşmesi nedeniyle BŞH'nin yapım bedeli yaklaşık 700 milyon TL aşağıya, 1,515 milyar TL'ye indi. İskonto oranının 3 puan düşmesiyle klasik yöntemde finansman maliyetinin NBD (891 milyon TL) düştü; ancak bakım-onarım giderlerinin NBD 1,606 milyar TL'ye çıktı.
3. Analizde inşaat m2 fiyatı üzerinden yaklaşık maliyet hesaplanmakta ve ihale süreci göz ardı edilmektedir. Klasik yöntemde hastane yapım işleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu (KİK) kapsamında ihale edilmektedir. KİK kapsamında ihale dokümanları hazırlanırken yaklaşık maliyet hesaplanmakta ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilmektedir (m. 9). Kamu Alımları İzleme Raporunda "piyasa rayiçlerine uygun şekilde belirlenmesi durumunda; yaklaşık maliyetin, sözleşme bedeli yaklaşık maliyet oranı (SB/YM), kamunun gerçekleştirilen ihalelerden ne kadar tasarruf ettiğini ve istekliler açısından rekabetin nasıl yaşandığını belirleyen çok önemli bir gösterge" olduğu belirtilmektedir. 2011 yılının ilk 9 ayında yapım işlerinde SB/YM oranı yaklaşık % 66'dır. Yani kazanan teklif yaklaşık maliyetten % 34 daha düşüktür. BŞH için muhafazakar bir yaklaşımla SB/YM oranının %80 ve dolayısıyla kazanan teklifin yaklaşık maliyetten % 20 oranında daha düşük olacağını varsaydım. Buna göre BŞH yapım işinin maliyetini 1.6 milyar TL olarak buldum.
4. Diğer taraftan, Analizde klasik yöntemin sermaye fırsat maliyeti göz önünde bulundurulmuyor/bedava kabul ediliyor. Oysa bu tür hesaplamalarda sermayenin maliyetinin de dikkate alınması gerekmektedir. %8,5 faiz oranıyla 15 yıllık sermaye maliyetinin NBD 251 milyon TL'dir.
5. Daha da önemlisi maddi hatanın yanı sıra iskonto oranındaki tarih düzeltlmesinin yapılması sonucunda; BŞH sözleşmesinden kaynaklanan toplam kullanım+hizmet bedeli ödemesinin NBD, Analizin orijinal haliyle karşılaştırıldığında yaklaşık 2 kat civarında artarak 7,535 milyar TL'ye ulaştı.
Sonuç
Analizde KÖİ yöntemine göre % 24 daha pahalı olduğu belirtilen klasik yöntem sadece yapılan maddi hataların düzeltilmesiyle % 4,5 daha ekonomik hale gelmektedir. Teknik hatalar da düzeltildiğinde klasik yöntem % 61 daha ucuzluyor.
Analizde benimsenen (birim maliyeti+%2 peyzaj maliyeti+%25 ek yapısal ve donanım) metodolojisine sadık kalındığında, ancak maddi ve teknik hatalar düzeltildiğinde BŞH'nin maliyeti klasik yöntemde 4,671 milyar TL ve KÖİ yönteminde 7,535 milyar TL'dir.
Sonuç olarak BŞH inşaatında 2,865 milyar TL daha pahalı olan KÖİ yönteminin kullanılması tercih edilmiş durumda. Hayırlı olsun.
Son iki yazımı yazarken cevabını bulamadığım soru(n) şu:
1. Hiç gündemde değilken, Bakanlık Yüce Meclisin üyelerine hatalarla dolu böyle bir çalışmayı dağıtma ihtiyacını neden duydu?
2. Çalışmayı hazırlayanlar bu hesapların üçüncü göz(ler) tarafından inceleneceğini ve bu hataları tespit edebileceğini hiç mi düşünmedi?
3. Değeri milyarlarca TL'yi bulan ve bedelini vergi mükellefleri olarak bizlerin ödeyeceği şehir hastanelerinin fizibilite çalışmalarını bundan sonra da bu görevliler mi hazırlayacak?
4. İlgililer, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu'nun 8'inci maddesinin* gereğini yerine getirecekler mi?
*Hesap verme sorumluluğu
Madde 8
-
Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.
Uğur Hocam,
YanıtlaSilÇok teşekkür ederim. Çok şey öğrendim.
Selim Soydemir
Selim hocam sizin beğenmeniz benim için çok değerli. Saygılar...
YanıtlaSilTeşekkürler Hocam, çok güzel tespitler yetkililer umarım dikkate alır.
YanıtlaSil