Ders kitabı haliyle söylemek gerekirse piyasalarda artan rekabet fiyatları düşürür, kaliteyi ve ürün çeşidini artırır. Ancak, her piyasada rekabeti aynı derecede artırmak mümkün değildir. Doğal tekel, enformasyon asimetrisi ve dışsallıklar nedeniyle aksayan piyasalarda rekabeti artırmak amacıyla kamu düzenlemeleri geliştirilmekte ve uygulanmaktadır.
Bu tür piyasaların bir tanesi de telekomünikasyon sektörüdür. Eskiden sadece bir telefon işletmecisinin sabit hatlar üzerinden doğal tekel olarak hizmet sunduğu telekomünikasyon sektörü teknolojideki hızlı gelişmeler sayesinde dönüşüm geçirdi ve rekabete açıldı. Örneğin, mobil telefonlar sektördeki doğal tekel olgusunu ters yüz etti. Mobil telefon sektöründeki 3 işletmeci hem kendi aralarında hem de sabit hat işletmecisi Türk Telekom ile rekabet etmektedir. Süperonline nüfus yoğunluğu yüksek bölgelerde fiber kablo döşeyerek fiber internet ve sesli görüşme hizmeti vermekte ve Türk Telekom ile her iki alanda da rekabet etmektedir.
Teknoloji rekabeti geliştirirken, işletmeler de rekabet kısıtı yaratacak önlemler alıyorlar. Örneğin, müşterilerin kendilerini terk etmelerini zorlaştırmak amacıyla taşınma maliyetleri yaratıyorlar. Bazen telefon ve bilgisayar gibi ürünleri uzun vadeli sözleşmelerle ucuza vererek, bazen de belirli konuşma paketlerine belirli süreler dahilinde daha ucuza sağlayarak müşterilerin kendi bünyelerinde kalmalarını özendiriyorlar. Bazen de aboneler numaralarını değiştirmemek amacıyla işletmecisini değiştir-e-miyor. Çünkü, işletmeci değişince numara değişiyor ve bu iletişim çağında abonenin iletişim bilgileri sıfırdan başlıyor. Abonelerin işletmeciler arasındaki taşınma oranları düştükçe de rekabet gelişmiyor.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) numara taşınabilirliğini (NT) kolaylaştırmak amacıyla 2008 yılında düzenleme yaptı. Bu düzenleme çerçevesinde abonelerin numaralarını değiştirmeden hizmet aldığı işletmeciyi, bulunduğu fiziksel konumu ve aldığı hizmetin türünü değiştirmesi mümkün hale gelmiştir. Eskiden, telefon kullanıcıları şebeke değiştirirlerken, kullandıkları numaraları eski şebekelerinde bırakmakta ve yeni şebekelerinden başka bir numara almaktaydı. Müşteriler, kullandıkları numaraları bırakmakta tereddüt ettikleri ölçüde, pazarda rekabet gelişmemektedir. NT, rekabet kısıtına neden olan bir engeli kaldırarak pazarda rekabetin gelişimine katkı sağlamaktadır (NT uygulamaları konusunda ayrıntılı bir değerlendirme için şu makaleme bulabilirsiniz). Nitekim, bu düzenlemeden sonra 31 milyondan fazla mobil telefon kullanıcısı ve 75 bine yakın sabit telefon kullanıcısı numaralarını değiştirmiştir. Bu hareketlilik telefon pazarında tarifelerin düşmesine katkı sağlamıştır.
Bu arada geçen gün Türk Telekom’un başka bir taşınma maliyetine şahit oldum. Ailem Afyon’un Emirdağ ilçesinde yaşıyor. Babama ait sabit bir telefon hattını kapatmak için Türk Telekom’un Emirdağ’ındaki ilgili birimine gittik. Telefonu kapatma isteğimizi bildirdik. Görevli kapatma işlemlerinin il merkezinde yapıldığını, bu nedenle Afyon Türk Telekom’a gitmemiz gerektiğini söyledi. Düşünebiliyor muzunuz, numara taşınabilirliğini bir telefon ile yaparken, Türk Telekom'da sabit hat aboneliğinin iptali için kalkıp 70 km mesafeye gideceksiniz. Tam bir zaman ve para maliyeti.
Türkiye'deki il sayısı 81, ilçe sayısı 892, belediye sayısı 2951 ve köy sayısı 34.367'dir. 2010 verilerine göre toplam nüfusun (73.722.988) % 47’si il merkezlerinde yaşarken, % 53’ü ilçe, belde ve köylerde yaşamaktadır. Sonuçta Türk Telekom il merkezinde yaşamayan 38.962.029 kişilik bir topluluğa telefonlarını kapatmak için il merkezine gitmelerini şart koşuyor. Ama yeni abone kazanmak için her ilçe merkezine ve çoğu beldeye bayilik veriyor.
Babam 82 yaşında olduğu için bir kıyak (!) çektiler ve iptal işlemini Emirdağ’da yaptılar. Ama, hasta ve yaşlı değilseniz ilçenizde yaptırdığınız abonelik işlemini, il merkezinizde -her şubede değil- sadece yetkili bir Türk Telekom şubesinde iptal ettirmek zorundasınız. Örneğin, Ankara'da Çayyolunda yaşayan bendenizin, iptal işlemi için kiolmetrelerce mesafewde ve poark sorunu yoğun olan Bahçelievler şubesine gitmesi gerekiyor. Çayyolundaki Türk Telekom birimleri iptal konusunda hizmet vermiyorlar. Yani dolaylı yoldan Türk Telekomu terk etmeme izin vermiyorlar. Ya sabır..
BTK’nın bu taşınma maliyetini ortadan kaldırmak için bir düzenleme yapması gerekiyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder