Avrasya Tüneli’nde sehven diye önce alınan ve nihayet gerçekleşen zam

Haber malum, Avrasya Tüneli’nin geçiş ücretlerine % 56,2 oranında zam yapıldı ve ücret 23,30 TL’den, 36,40 TL’ye artırıldı.

Geçen yıl da sözleşme gereği 1 Şubat tarihinde Tünel geçiş ücretine zam yapıldı. Ancak, toplumdan gelen yoğun tepki üzerine, sehven yapıldığı iddia edilerek zam geri çekildi. Çünkü 31 Mart yerel yönetim seçimleri öncesinde seçmenin canını sıkmamak gerekiyordu.

O tarihlerde yayınladığım bir yazıda; geri alınan bu zam nedeniyle, 2019 yılında görevli şirkete katkı payı başlığı altında $220 milyon ödeneceğini belirtmiştim.

Bu yazıda yeni zammın etkilerini ele alacağım.

Bütçe ödenekleri
 Aşağıdaki resimlerde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM) ve Karayolları Genel Müdürlüğü’nün (KGM) 2018-2022 yıllarına ilişkin bütçe ödenekleri yer almaktadır (Resimleri büyütmek için üzerini tıklayınız).

Genel Müdürlükler karayolu ve köprü projelerinde garanti ve katkı payı ödemelerini “hane halklarına yapılan transferler” kalemi altında toplamaktadır (Sanki bu ödemeler şirketin değil de vatandaşın cebine giriyor).

KGM Osmangazi Köprüsü dâhil Gebze-İzmir otoyolundan ve AYGM de Avrasya Tüneli’nden kaynaklanan geçiş garantisi ve katkı payı ödemelerinden sorumludur.

KGM’nin 2020-2022 bütçelerinde hane halklarına sırasıyla 7,9, 10,7 ve 12,y milyar TL transfer ödeneği yer almaktadır. Bu bize 2020-2022 yıllarında Yavuz Sultan Selim ve/veya Osmangazi 
Köprüsü dâhil Gebze-İzmir otoyolunda hedeflenen trafik gerçekleşmeyeceği için, katkı payı ve geçiş garantisi ödemelerinin devam edeceğini göstermektedir.

Ağustos 2019 yılı itibariyle AYGM’nin hane halklarına yaptığı transfer ödemesi 221 milyon TL’dir ve yılsonunda bu değer daha da artacaktır. Önceki yazımda sehven yapılan zammın geri alınması nedeniyle, 2019 yılında vergi mükelleflerinin 220 milyon TL katkı payı ödeyeceğini söylemiştim. Bu değerin sadece Ağustos ayı sonunda aşılması, katkı payı ödemelerinin yanı sıra gerçekleşmeyen geçişler nedeniyle garanti ödemesi de yapıldığını göstermektedir.  Yani diğer ulaştırma projelerinde olduğu gibi Avrasya Tüneli’nde de verilen garantiler gerçekleşmediği için vergi mükelleflerinin ceplerine el atılmış.

AYGM'nin 2020-2022 yıllarındaki tutumu
AYGM’nin 2020-2022 bütçelerinde bu kalemde ödenek ayrılmamıştır. Buradan iki sonuç çıkmaktadır:
i.    Bakanlık bu yıllarda çift yönde yıllık 25 milyon araç geçişinin gerçekleşeceğine inanmaktadır. Tüneli kullanarak 22 gün işe gidip gelenlerin ayda 1.601,6 TL ücret ödeyeceği göz önünde bulundurulursa bu oldukça iyimser bir tahmindir.
ii.    Bundan sonra, Avrasya Tüneli’nde Bütçeden katkı payı ödemesi yapılarak geçiş ücretlerinde indirim yapılmayacaktır. Çatlasalar da patlasalar da geçiş ücretini geçenler ödeyecektir (Bu durum yetkililerin yakında bir erken seçim öngörmediklerini de göstermektedir.
 
Sözleşme revizyonu 
Önceki yazıda, geçiş ücretleri konusunda resmi verileri ve kendi hesaplamalarımı gösterdiğim grafiğe aşağıda 2019 değerlerini de ekledim (Resmi büyütmek için üzerini tıklayınız).

Tünelin açıldığı 2016 yılında resmi veriler ve sözleşmeye göre yaptığım hesaplamalar hemen hemen aynıdır. Ancak izleyen yıllardaki zamlı ücretler, sözleşmeye göre olması gereken zamların üzerindedir.
Bu da kuvvetli bir biçimde Tünel geçiş ücretlerini artırmak için sözleşmede değişiklik yapıldığını göstermektedir.
 
Böyle bir değişikliğin neden yapıldığını da yetkililerimiz söylerse öğrenmiş oluruz.